United Nations World Food Program Iraq Mission

Achtergronden

Sinds de Golfoorlog van 1991 waren de Verenigde Naties (VN) met het World Food Program (WFP) aanwezig in Irak. Na de Amerikaans-Britse verovering van het land in 2003 (operatie Iraqi Freedom) was er sprake van weinig interne stabiliteit en toenemend geweld, zowel tegen buitenlandse troepen als tussen etnische en religieuze groepen onderling. Daarnaast was de infrastructuur door het jarenlange isolement tijdens de dictatuur van Saddam Hoessein ernstig verwaarloosd. Onder deze omstandigheden kon de bevolking maar moeilijk aan voldoende voedsel komen. Ondanks het opheffen van de economische sancties en een betere graanoogst in 2003, leefde dat jaar circa de helft van de 26,3 miljoen Irakezen onder de armoedegrens en was 60% van hen werkloos en afhankelijk van voedselverstrekking. Hoewel er officieel geen sprake was van hongersnood, waren er miljoenen gevallen van ondervoeding.

Na enkele gerichte aanslagen op VN-medewerkers en door de verslechterde veiligheidssituatie in het algemeen, besloot de VN hun internationale staf uit Irak terug te trekken. De uitvoering van humanitaire hulpprojecten werd hierdoor sterk vertraagd, waarop de VN onder andere Nederland benaderden voor een assisterende rol bij de WFP-missie.

Het Nederlandse aandeel

Het kabinet besloot op 19 december 2003 om een Fokker 60 van de Koninklijke Luchtmacht in te zetten voor het WFP in Irak. De Nederlandse regering ging daarmee in op de steunaanvraag. Op 26 januari vertrok vanaf vliegbasis Eindhoven een Fokker 60 van 334 Squadron naar Marka International Airport in Amman, de hoofdstad van Jordanië, om van hieruit voedselvluchten te gaan verzorgen voor de VN. De inzet werd gecoördineerd door de United Nations Humanitarian Air Service (UNHAS), een agentschap van het WFP in de Verenigde Staten.

In een halfjaar tijd voerden vier verschillende detachementen van de Koninklijke Luchtmacht, bestaande uit ongeveer vijftien militairen, 49 vluchten naar Irak uit. Naast de vliegers en monteurs bestond het Nederlandse WFP-detachement uit medewerkers voor de gronduitrusting, een parasectie en logistieke deskundigen. De VN was, na eerdere schietincidenten met vliegtuigen boven Irak, gedurende de eerste paar weken terughoudend met de inzet van het Nederlandse toestel. De Fokker 60 werd aangepast voor de missie en uitgerust met kogelwerende kevlarplaten. Daarnaast moesten chaff en flares uitkomst bieden tegen eventuele infrarood- en radargeleide luchtdoelraketten. De bemanning droeg bij missies naar risicovolle plaatsen scherfwerende vesten en veiligheidshelmen. In april 2004 vond bijvoorbeeld een gevaarlijke evacuatiemissie bij Bagdad plaats, waarbij er op de grond hevig werd geschoten.

Omdat de veiligheidssituatie in de loop der tijd verbeterde, kreeg het tweede detachement meer vluchten van de VN te verwerken. Tijdens de totale duur van de WFP-missie vervoerde het Nederlandse toestel 422 personen en bijna 40.000 kilo vracht naar Iraakse steden, waaronder Bagdad, Basrah en Erbil. Behalve voedsel werden medicijnen en bloedproducten geleverd. Een voorbeeld hiervan was een vlucht naar Fallujah, kort nadat daar een aanslag was gepleegd. Het luchtmachtpersoneel keek met veel voldoening op de missie terug. “Door ons vliegtuig kregen mensen de hulp die ze nodig hadden”, aldus een adjudant.