1795-1814: Onder Franse invloed: reorganisatie en centralisatie
Deze periode is een tijd van vernieuwing en modernisering in alle sectoren van politiek en maatschappij.
Zij valt uiteen in 3 delen:
-
Van 1795 tot 1806 de Bataafse Republiek. Hierin vinden de belangrijkste politieke hervormingen plaats. Het Huis van Oranje speelt geen rol meer. Willem V wijkt uit naar Engeland.
-
Uitroepen van het Koninkrijk Holland in 1806. De broer van Napoleon, Lodewijk Napoleon, is koning.
-
In 1810 lijft Napoleon Nederland in bij Frankrijk.
Daarnaast komen er politieke hervormingen en een gecentraliseerde legerorganisatie. Ook verdwijnt het gedecentraliseerde marinebestuur van de 5 admiraliteiten.
Onder Franse invloed: reorganisatie en centralisatie
-
Periode 1795 - 1814
-
Onder Franse invloed: reorganisatie en centralisatieOverzicht gebeurtenissen
-
De Fransen stoten onder leiding van Pichegru door naar Holland en Utrecht. De veldtocht is al bezig vanaf augustus 1794. Pichegru verslaat eerst de gecombineerde strijdmachten van Oostenrijk, Groot-Brittannië en de Republiek in de Zuidelijke Nederlanden. Daarna trekt hij langzaam op naar het noorden.
Profiterend van de invallende vorst in december 1794 bereikt hij tegen het einde van het jaar de Bommelerwaard en de Merwede. Van daaruit zet hij de aanval in op het hart van de Republiek.
-
Prins Willem V verlaat de Republiek. Hij zoekt zijn toevlucht in Groot-Brittannië. Dit is niet alleen het einde van het bewind van de stadhouders uit het Oranjehuis. Maar ook het einde van de Republiek der Verenigde Nederlanden en van het Staatse leger. Het komt tot een politieke omwenteling.
-
Prins Willem V verlaat de Republiek. Hij zoekt zijn toevlucht in Groot-Brittannië. Dit is niet alleen het einde van het bewind van de stadhouders uit het Oranjehuis. Maar ook het einde van de Republiek der Verenigde Nederlanden en van het Staatse leger. Het komt tot een politieke omwenteling.
-
Een Comité tot de Zaken van de Marine vervangt de 5 admiraliteitscolleges. Dit is een voorstel van de voormalige advocaat-fiscaal van de Rotterdamse Admiraliteit, Pieter Paulus. Dit nieuwe gecentraliseerde bestuursorgaan van de marine telt 21 leden. Paulus wordt de voorzitter van het comité
-
Schout-bij-nacht Engelbertus Lucas is uitgezonden naar Oost-Indië. Hij moet daar de belangen van de Bataafse Republiek beschermen. De Bataafse Republiek is door haar bondgenootschap met Frankrijk namelijk in oorlog geraakt met Groot-Brittannië.
Lucas gaat op pad met een eskader van:
- 3 linieschepen;
- 5 fregatten;
- een brik;
- een bevoorradingsschip.
Saldanhabaai
Lucas heeft de toezegging dat hij onderweg versterking krijgt van een Frans eskader. Als dit eskader niet komt opdagen, besluit Lucas te wachten in de Saldanhabaai bij Kaap de Goede Hoop. Daar komt geen Franse, maar wél de Britse vloot van viceadmiraal George Keith Elphinstone opdagen.
Muiterij Nederlandse scheepsvolk
Een grote Britse overmacht sluit Lucas in waardoor hij het bevel tot overgave geeft. In de tussentijd slaat het Nederlandse scheepsvolk aan het muiten en molesteert het zijn officieren. De matrozen doen dit onder kreten als `Oranje boven’ en `Dood aan de patriotten’. Het overgrote deel van de matrozen treedt na de overgave in Britse dienst.
-
De Britse invasie van Noord-Holland moet een grote opstand ontketenen om uiteindelijk de Fransen uit de Bataafse Republiek te verdrijven. In het begin van de invasie zijn er successen. Zoals de inname van Den Helder en Medemblik en de overgave van een flink aantal Bataafse oorlogsschepen bij de Vlieter. Toch loopt de invasie op een mislukking uit.
Herovering Bergen
De Britse legers krijgen steun van de Russen. Dit leger van samen 35.000 man sterk neemt Bergen in. Een Bataafs-Franse troepenmacht onderneemt onmiddellijk een tegenaanval. Onder leiding van generaals Guillaume Marie Anne Brune en Herman Willem Daendels weet het de plaats te heroveren.
Inval Brits leger mislukt
Op 6 oktober komt het bij Castricum tot een felle strijd, waarbij de plaats een aantal malen van ‘eigenaar’ wisselt. De Engelse bevelhebber, de hertog van York, beseft dat de inval is mislukt. Het komt niet tot een volksopstand tegen het Bataafse bewind. Zonder enig succes keren de Engelse en Russische troepen in november huiswaarts. De invasie kost enige duizenden soldaten het leven.
-
In 1805 wordt een elitekorps samengesteld: de Garde.
De Garde bestaat uit:
- grenadiers;
- jagers;
- cavaleristen;
- artilleristen.
Alleen de beste militairen komen in aanmerking. Zo moeten zij minimaal 2 jaar dienst hebben gedaan als militair. Onder Lodewijk Napoleon neemt deze Garde in omvang toe.
-
Het leger voert een nieuw type infanterist in: de voltigeur. Hij is lichtbewapend en bestemd voor beweeglijke oorlogvoering. Hij voert de strijd niet in linieverband, maar in losse en verspreide opstelling. Deze infanterist blijft later deel uitmaken van het leger onder de naam ‘flankeur’ of ‘tirailleur’
-
Sinds 1806 nemen ongeveer 12.000 Nederlandse militairen onder bevel van generaal Jean-Baptiste Dumonceau deel aan Napoleons veldtochten in Duitsland. In 1807 belegeren Frans/Nederlandse troepen de vesting Stralsund aan de Oostzee, gelegen in Zweeds Pommeren.
Op 1 april doen de Zweedse troepen een uitval en verjagen de Franse en Nederlandse eenheden. Versterkingen uit Napoleons Grande Armée doen de krijgskansen keren. Enkele weken later staan de Frans/Nederlandse troepen weer voor de stad.
-
Napoleon roept in 1808 een Nederlandse brigade van 3.000 man op. Zij moeten deelnemen aan de strijd in Spanje. De brigade bestaat uit infanterie, cavalerie en rijdende artillerie. Deze brigade staat onder bevel van generaal David Hendrik Chassé.
Opstand tegen Franse overheersing
De Spaanse bevolking komt in mei 1808 in opstand tegen de Franse overheersing. Niet alleen de legertroepen voeren strijd. In de vorm van een guerrilla treedt de bevolking op tegen de Fransen en hun bondgenoten (onder wie de Nederlanders).
Overwinning Slag bij Durango
Bij Durango in Baskenland nemen de Nederlandse militairen voor het eerst deel aan een grote slag. Zij hebben een belangrijk aandeel in de Franse overwinning. Chassé krijgt als beloning het Legioen van Eer, de door Napoleon in 1802 ingestelde ridderorde.
-
Met de tweede inval in de Bataafs-Franse tijd willen de Engelsen het Franse eskader op de Schelde vernietigen. Net als de werven en arsenalen van Vlissingen en Antwerpen.
Engelsen veroveren Walcheren en Zuid-Beveland
Het Engelse leger bestaat uit 40.000 man. Onder leiding van generaal Lord Chatham veroveren zij zonder veel problemen Walcheren en Zuid-Beveland. Alleen de sterke vesting Vlissingen wordt pas ingenomen na een zwaar bombardement. Hierbij vallen 5.000 doden en 12.000 gewonden.
Aanval Antwerpen mislukt
De Frans/Nederlandse troepen bieden onder commando van generaal Bruce verzet. Maar dit is krachteloos en ongeïnspireerd. Het uitstel van de aanval op Antwerpen wordt de Britse troepen noodlottig. De Fransen krijgen door het uitstel genoeg tijd om de verdediging goed te organiseren. De opmars van het invasieleger stokt en de verovering van Antwerpen mislukt.
Britten verlaten Walcheren
Chatham laat een garnizoen van 18.000 man op Walcheren achter. Met de rest van het leger keert hij terug naar Engeland. De achterblijvers worden getroffen door malaria-achtige koortsen, waardoor zij niet langer in Zeeland kunnen blijven.
Inlijving van Koninkrijk Holland
Kort daarop neemt Frankrijk Walcheren in bezit. Daarna volgt de inlijving van het Koninkrijk Holland op 9 juli 1810.
-
Met de inlijving van Nederland bij Frankrijk verdwijnt ook het Nederlandse leger als zelfstandige organisatie.
De nog aanwezige Nederlandse troepen gaan deel uitmaken van het Franse leger. Zij vormen onder meer het 123e, 124e, 125e en 126e regiment infanterie van linie. Ook wel de hekkensluiters van het Franse leger.
-
Het beheer en bestuur over de marine komt onder de Franse minister van Marine en Koloniën. Holland wordt een maritiem arrondissement, geleid door een zeeprefect. Dit is het gevolg van de inlijving van het Koninkrijk Holland bij het Franse Keizerrijk in 1810.
-
Op bevel van Napoleon komt de dienstplicht (conscriptie) ook in Nederland. In Frankrijk zelf bestaat de dienstplicht al vanaf 1798.
Voortaan krijgen ook in Nederland ‘jaarlichtingen’ dienstplichtigen een oproep voor militaire dienst. Deze dienstplicht is voor een periode van 2 jaar. Het veroorzaakt grote commotie in het land en het komt her en der tot verzet en rellen.
-
In 1810 lijft Napoleon het Koninkrijk Holland in bij het Franse keizerrijk. Hiermee komt ook de Oost-Indische Archipel onder Frans bestuur. Nederlanders blijven wel het gezag uitoefenen.
Britse vloot bezet Batavia
Thomas Stanford Raffles is zoon van een Jamaicaanse kapitein. Door zelfstudie klimt hij op in het Britse koloniale bestuursapparaat. Hij weet de landvoogd van Brits-Indië Lord Minto te overtuigen van zijn plan om Java te veroveren. Op 3 augustus 1811 vertoont de Britse vloot zich met een invasieleger van 12.000 man voor Batavia. Op 8 augustus bezetten zij Batavia zonder weerstand te ondervinden.
Java komt onder Brits gezag
De verdere verovering van Java gaat niet zonder strijd. Gouverneur-generaal Janssens weigert namelijk het Britse gezag te aanvaarden. Janssens capituleert op 18 september. Raffles wordt luitenant-gouverneur van Java. Hij weet de hele archipel onder Brits gezag te brengen. Van alle Nederlandse koloniën in Azië blijft alleen de handelsvestiging op Deshima in de baai van Nagasaki (Japan) uit Britse handen.
-
Op de terugtocht van Napoleons leger uit Moskou worden 2 bruggen over de Berezina geslagen. Nederlandse pontonniers leggen onder bevel van kapitein George Diederich Benthien een van deze bruggen aan. Napoleon en de restanten van de Grande Armée kunnen zo ontsnappen na de mislukte veldtocht tegen Rusland. Een kleine 20.000 Nederlandse militairen nam deel aan deze veldtocht. Enkele honderden keerden behouden terug.
-
7 december 1813Joan van der Hoop benoemd tot commissaris-generaal voor de Marine
-