2014-heden: een nieuwe (oude) dreiging
De Russische annexatie van de Krim in maart 2014 en de Russisch-Oekraïense oorlog in het oosten van Oekraïne hebben ingrijpende gevolgen voor de defensie van de Euro-Atlantische regio en daardoor voor de Nederlandse krijgsmacht. De vliegramp met de MH17 brengt de oorlog heel dichtbij. De NAVO-landen versterken hun defensie, aan de bezuinigingen komt na ruim 20 jaar een einde. De Europese Unie zoekt aarzelend een eigen rol als militaire speler in de wereld, waar met name de opkomst van China zorgt voor nieuwe machtsverhoudingen. Vluchtelingenstromen en de Covid-19 pandemie vragen om inzet van de krijgsmacht.
Een nieuwe (oude) dreiging
Overzicht gebeurtenissen
-
Periode 2014-heden
-
Op 17 juli 2014 stort een Boeing 777 van Malaysia Airlines met vluchtnummer MH17 neer bij het Oost-Oekraïense dorp Hrabove. Het burgervliegtuig is onderweg van luchthaven Schiphol naar Kuala Lumpur wanneer het wordt getroffen door een Buk-raket. Alle 298 inzittenden, waaronder 193 Nederlanders, komen om het leven. Op 24 juli besluit het kabinet om, ter ondersteuning van de forensisch experts die onderzoek doen naar de ramp, 40 ongewapende militairen van de marechaussee naar het rampgebied te sturen. Zij ondersteunen de onderzoekers bij de zoektocht naar stoffelijke resten van de slachtoffers.
De Koninklijke Luchtmacht verzorgt de repatriëring van de geborgen lichamen. Zij worden vervolgens op de Korporaal Van Oudheusdenkazerne in Hilversum geïdentificeerd. Ook de bezittingen van de slachtoffers worden gerepatrieerd. Wrakstukken van het vliegtuig worden naar Vliegbasis Gilze-Rijen overgebracht voor verder onderzoek.
Tussen 10 juni en 1 juli 2015 doet een team van de Koninklijke Marechaussee en de Nationale Politie onderzoek naar de afvuurlocatie van de Buk-raket. Zij moeten hun missie vroegtijdig afbreken omdat onderzoek op het grondgebied van de Volksrepubliek Luhansk niet mogelijk is. In oktober 2015 stelt de Onderzoeksraad voor Veiligheid in een rapport dat vaststaat dat vlucht MH17 uit de lucht is geschoten met een Buk-raket afgeschoten vanuit Oost-Oekraïne.
-
De NAVO-top in Wales op 4 en 5 september staat vooral in het teken van de Russische agressie tegen Oekraïne. De bondgenoten spreken de intentie uit hun defensie-uitgaven te verhogen tot 2% van het bruto binnenlands product en 20% van deze uitgaven te besteden aan investeringen.
Daarnaast wordt het Readiness Action Plan aangenomen. Een van de onderdelen is de oprichting van een Very High Readiness Joint Task Force (VJTF), een geallieerde joint strijdmacht die binnen enkele dagen kan worden ingezet. Deze ‘flitsmacht’ is een onderdeel van de (enhanced) NATO Response Force. Nederland heeft voor beide strijdmachten continue verschillende eenheden van marine, land- en luchtmacht gereed.
-
Op 24 september 2014 besluit de ministerraad tot deelname aan de internationale coalitie die op verzoek van de Iraakse regering de terroristische organisatie ISIS bestrijdt. De aanleiding van dit kabinetsbesluit zijn de snelle opmars van ISIS in Irak en Syrië en de daarmee gepaard gaande mensenrechtenschendingen. Tevens vormt deze organisatie door het plegen van terroristische aanslagen een bedreiging voor veiligheid binnen Europa. Ook komt er door het optreden van ISIS een migratiestroom naar Europa op gang die leidt tot problemen met de vluchtelingenopvang.
Tussen 2014 en 2016 en in 2018 voert een detachement van 6 F-16’s de Air Task Force Middle East vanuit Jordanië luchtoperaties uit tegen ISIS. In de nacht van 2 op 3 juni 2015 wordt een deel van de stad Hawija zwaar getroffen door secundaire explosies na wapeninzet van een Nederlandse F-16 tegen een bommenfabriek van ISIS. Hierbij vallen ruim 70 burgerslachtoffers.
Tevens zijn er sinds 2015 tientallen Nederlandse militairen in de Capacity Building Mission Iraq actief met het professionaliseren van de veiligheidssector in Irak. Het gaat om instructeurs van Iraakse en Koerdische troepen voor de strijd tegen Islamitische Staat alsook ondersteuning op het gebied van logistiek, training en hervorming. Vanaf begin 2021 tot mei 2023 verzorgen Nederlandse troepen de force protection op het vliegveld bij Erbil, het belangrijkste militaire en logistieke centrum van de anti-ISIS coalitie. Tevens vervoeren en beveiligen zij buitenlandse bezoekers.
-
Vanwege aanslagen in verschillende Europese steden neemt het kabinet in 2015 extra maatregelen om de veiligheidsketen in Nederland te versterken. Het besluit onder meer tot de oprichting van het eskadron Hoog Risico Beveiliging (HRB) bij de Koninklijke Marechaussee. Sinds 16 december 2016 zijn de in totaal zes pelotons (ongeveer 400 man) gereed voor inzet. De pelotons bestaan vooral uit marechausseebeveiligers, die objecten in Nederland met een verhoogde dreiging op aanslagen bewaken en beveiligen, zoals bepaalde overheidsgebouwen en maatschappelijke instellingen.
-
Vanaf 1 januari 2017 werken België, Nederland en Luxemburg samen om de nationale luchtruimen te bewaken tegen civiele vliegtuigen waarvan een terroristische dreiging uitgaat. Tot die tijd stonden in zowel België als Nederland permanent twee jachtvliegtuigen paraat die met een korte waarschuwingstijd inzetbaar zijn, op Quick Reaction Alert (QRA). Vanaf 2017 houden Nederland en België bij toerbeurt van vier maanden en in gelijke mate twee QRA-jachtvliegen beschikbaar. De QRA-taak wordt afwisselend vervuld vanaf de F-16-bases in beide landen. Voor Nederland zijn dat de vliegbases Volkel en Leeuwarden en in België Kleine Brogel en Florennes.
Het voordeel van deze internationale militaire samenwerking is dat de betrokken mensen en middelen doelmatiger worden ingezet. Zij draagt daardoor bij aan een grotere beschikbaarheid van jachtvliegtuigen voor internationale operaties.
-
Krijgsmachten willen sneller en flexibeler kunnen inspelen op toenemende en onvoorspelbare dreigingen als terreur en de toegenomen assertiviteit van Rusland. Op 13 januari 2017 informeert minister van Defensie Hennis-Plasschaert de Tweede Kamer over het concept van de ‘Adaptieve Krijgsmacht’, dat in het Engels bekend is als het ‘Total Force Concept’.
Meer reservecapaciteit, flexibeler werkvormen en meer en duurzame samenwerking met actoren in de samenleving moeten de organisatie sterker en wendbaarder maken. Het is de bedoeling dat piekbelasting dan beter kan worden opgevangen en het voortzettingsvermogen relatief snel kan worden vergroot wanneer en waar dat nodig is.
Veel elementen van het concept zijn niet nieuw voor de Nederlandse krijgsmacht. Al jaren wordt geprobeerd het personeels- en met name het reservistenbeleid veel flexibeler te maken. Voorbeelden van samenwerking tussen Defensie en bedrijfsleven zijn de mbo-opleiding Veiligheid en Vakmanschap, het Instituut Defensie Relatieziekenhuizen, de (civiel-militaire) personele samenstelling van de Defensie Bewaking- en Beveiliging Organisatie, diverse varianten om tijdelijk personeel in te huren, diverse vormen van uitbesteding voor het onderhoud van schepen, voertuigen en vliegtuigen en de samenwerking tussen Defensie, bedrijfsleven en kennisinstituten (de ‘Gouden Driehoek’).
Met het nieuwe concept Adaptieve Krijgsmacht is het doel om de samenwerking op grotere schaal te laten plaatsvinden met een structureler karakter. Voorbeelden van het adaptiever maken van de krijgsmacht zijn de vorming in 2017 van het Defensity College, waar universitaire en hbo-studenten als militair student een maatschappelijk relevante bijbaan bij Defensie krijgen, en het Dienjaar Defensie vanaf september 2023.
-
Tijdens de NAVO-top in Wales in 2014 verzekeren de staatshoofden en regeringsleiders de continue aanwezigheid van zee-, land- en luchtstrijdkrachten langs de oostgrens van het verdragsgebied. Tijdens de top in Warschau van 8 en 9 juli 2016 besluiten zij in het kader van Enhanced Forward Presence vier bataljons te stationeren in Polen, Estland, Letland en Litouwen. Nederland draagt vanaf februari 2017 met ongeveer 250 (later tot 350) militairen bij aan de door Duitsland geleide multinationale gevechtsgroep in Litouwen. Vanaf zomer 2022 zet Nederland eveneens 200 militairen in bij de door Frankrijk geleide gevechtsgroep in Roemenië.
-
De oorlog in Oekraïne en de toegenomen internationale spanningen in het algemeen doet ons beseffen dat Europa voor zijn defensie nog steeds zeer afhankelijk is van de Verenigde Staten, vooral via de NAVO. Amerika richt zijn strategische aandacht echter steeds meer op China en relatief minder op Europa. Dat betekent dat Europa ook militair meer op eigen benen moet gaan staan.
Op 11 december 2017 besluit de Europese Raad tot de oprichting van Permanent Structured Cooperation (PESCO), om een nauwere samenwerking op het gebied van veiligheids- en defensiebeleid mogelijk te maken. PESCO biedt lidstaten die dit willen en kunnen de mogelijkheid om samen defensievermogens te ontwikkelen, in gezamenlijke projecten te investeren, en de operationele paraatheid en bijdrage van hun krijgsmacht op te voeren.
Er lopen inmiddels bijna 70 PESCO-projecten op onder meer de volgende terreinen: opleidingsfaciliteiten, systemen voor zee-, land- en luchtstrijdkrachten, cybersystemen, diverse gezamenlijke faciliterende diensten en ruimtevaart. Nederland is onder meer lead nation van het project Militaire Mobiliteit, gericht op het vereenvoudigen van grensoverschrijdend militaire transport binnen Europa.
-
Eind oktober, begin november 2018 houdt de NAVO haar grootste oefening sinds 2002, Trident Juncture in Scandinavië, vooral Noorwegen. Er doen meer dan 40.000 militairen uit 31 NAVO-lidstaten en partnerlanden mee. De ambitie is de NATO Response Force, inclusief de Very High Readiness Joint Task Force, in een Artikel V-scenario te trainen en te oefenen. Voor Noorwegen is het ook een test voor zijn total force concept.
Nederland neemt deel met ongeveer 2250 militairen: 1000 KM-militairen (o.m. het amfibisch transportschip Zr.Ms. Johan de Witt, het fregat Zr.Ms. De Ruyter, het logistiek ondersteuningsschip Zr.Ms. Karel Doorman en de mijnenjager Zr.Ms. Makkum), 1150 KL-militairen (200 van het Duits-Nederlands legerkorps dat het bevel voert over alle NAVO-landeenheden, 800 van diverse gevechtseenheden en 150 met logistieke taken) en 50 KLu-militairen (1 KDC-10 tanker- en transportvliegtuig, 2 Cougar helikopters en 1 NH90 helikopter).
-
In moderne conflicten worden steeds vaker Special Operations Forces (SOF) ingezet. De vraag naar deze eenheden neemt wereldwijd toe, ook in bondgenootschappelijk verband. Speciale operaties en de daarvoor uitgeruste, getrainde en geformeerde eenheden spelen een belangrijke rol in een hybride conflictomgeving, de zogeheten ‘grey-zone’ die het grensvlak vormt tussen militaire en niet-militaire machtsmiddelen en nadrukkelijk vraagt om een onconventionele aanpak. Ook bij het bestrijden van irreguliere tegenstanders of terrorisme zijn speciale eenheden bijzonder effectief. Tevens vraagt de huidige geopolitieke situatie en de dreiging op de Oostflank om meer focus op de rol van SOF in coalitieverband, bij een grootschalig conflict met een gelijkwaardige tegenstander. Bovendien is SOF-capaciteit (onder meer door snelheid, precisie en de kleine footprint met groot effect) voor onze politieke en ambtelijke leiding aantrekkelijk voor inzet in conflictgebieden.
Nederland beschikt met het Korps Commandotroepen (KCT) en de Netherlands Maritime Special Operations Forces (NLMARSOF) over goede SOF-capaciteiten. Op 5 december 2018 wordt NLD SOCOM opgericht voor een betere planning, aansturing, uitvoering en evaluatie van alle speciale operaties. De eerste commandant is brigadegeneraal (KLu) Theo ten Haaf. NLD SOCOM is tevens de kern van een expeditionair SOF-hoofdkwartier. Het werkt daarbij nauw samen met vergelijkbare commando’s van Denemarken en België.
-
In september en oktober 2019 lopen de maatschappelijke spanningen rond de stikstofcrisis hoog op. De directe aanleiding voor de eerste protesten was het voorstel van D66-Kamerlid Tjeerd de Groot op 9 september 2019 om de veestapel te halveren. Op 1 oktober gaan boeren met 2200 trekkers over de snelwegen naar Den Haag en leggen ook andere delen van Nederland plat. Zij zorgen voor de grootste file in de geschiedenis.
In de weken daarna gaan de acties voort. Op 16 oktober, als er weer boerenacties zijn aangekondigd, roept de gemeente Den Haag de hulp in van Defensie. Zware legervoertuigen blokkeren de wegen rond het Binnenhof en de binnenstad om trekkers tegen te kunnen houden. Defensie stuurt ook vrachtwagens naar de Rijksdienst voor Volksgezondheid en Milieu in De Bilt.
Sindsdien zet Defensie nog een paar keren wegen af, zoals op 17 november 2020 wanneer actiegroep Farmers Defence Force wederom boeren oproept met hun trekkers naar Den Haag te komen. Bovendien wordt Defensie meerdere malen gevraagd eenheden en materieel stand-by te hebben staan om in te grijpen als de situatie daar om vraagt. Zo staat het leger op 4 juli 2022 klaar om de wegen rondom luchthaven Schiphol te ontzetten als de aangekondigde boerenprotesten uit de hand lopen.
-
Sinds de eeuwwisseling is de georganiseerde, met name drugsgerelateerde, criminaliteit sterk toegenomen. Criminele netwerken organiseren zich internationaal, nestelen zich in wijken en buurten en ondermijnen onze legale economie met hun criminele geld. Onze rechtsstaat staat onder druk omdat excessief geweld dragers van onze democratische instituties (lokale bestuurders, zittende en staande magistratuur, journalisten, agenten, advocaten) bedreigt. Denk aan de moordaanslagen op de advocaat Derk Wiersum (18 september 2019) en, het meest recent, misdaadverslaggever Peter R. de Vries (15 juli 2021).
Op 18 oktober 2019 presenteert minister van Justitie en Veiligheid Ferd Grapperhaus de Contouren van een breed offensief tegen de georganiseerde ondermijnende criminaliteit. Deze aanpak richt zich op drie hoofdzaken: bewaken en beveiligen, multidisciplinaire interventie en een preventieve en regionale aanpak.
In het kader van Bewaken en beveiligen richt de Koninklijke Marechaussee in 2023-2024 een nieuwe eenheid Persoonsbeveiliging Binnenland op. Deze taak lag tot nu dan toe bij de Dienst Koninklijke Diplomatieke Beveiliging (DKDB) van de Nationale Politie, die in sommige gevallen bijstand kreeg van de Brigade Speciale Beveiligingsopdrachten. De nieuwe eenheid zal 250 mensen tellen.
De eenheid Persoonsbeveiliging Binnenland blijft organisatorisch duidelijk gescheiden van de (KMar)Brigade Speciale Beveiligingsopdrachten (BSB) en het (KMar)eskadron Hoog Risico Beveiliging (HRB). De BSB verzorgt de persoonsbeveiliging in het buitenland, met name in hoog risicogebieden, zoals in missiegebieden en op ambassades. De HRB heeft als taken onder meer persoonsbegeleiding, (hoog risico-) objectbeveiliging, beveiliging van strategische waardetransporten en de beveiliging van De Nederlandsche Bank.
-
In 2020 breekt er een wereldwijde coronapandemie uit, meestal aangeduid als Covid-19 (coronavirus disease 2019). Militaire oefeningen en training gaan niet door of worden op een lager pitje gezet en er worden allerlei preventieve hygiënische maatregelen genomen.
Defensie levert vanaf het begin op allerlei manieren bijstand om de ziekte te bestrijden en de gevolgen in te dammen. Zij verleent grootschalige ondersteuning aan het Universitair Medisch Centrum (UMCU) in Utrecht ten behoeve van bovenregionale zorg. Zij geeft verder op verzoek van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport personele ondersteuning in de (snel)test- en vaccinatiestraten en medische ondersteuning, staf- en planningscapaciteit aan diverse zorg- en verpleeginstellingen en aan andere overheidsinstanties. ME-pelotons van de KMar helpen de civiele autoriteiten met het beteugelen van de avondklokrellen.
In het Caribisch Gebied ondersteunt Defensie onder andere het Korps Politie Curaçao bij het handhaven van de avondklok. Daarnaast levert Defensie ondersteuning in de vorm van personeel en materieel (medicinale zuurstofcontainers) ten behoeve van de medische keten in Suriname.
-
Volgens minister Ank Bijleveld-Schouten – en hiermee verwoordt zij een breed gedragen mening – wordt het dreigingsbeeld diverser, complexer en verontrustender. De inrichting en staat van de defensieorganisatie zijn echter nog niet adequaat toegerust voor de toekomstige (en sommige huidige) dreigingen. Om onze vrijheid en welvaart te behouden moeten Defensie op tijd kunnen reageren met voldoende handelingsopties, in verschillende domeinen (fysiek en digitaal) en met verschillende (militaire en civiele) partners.
Daarom presenteert zij op 15 oktober 2020 de Defensievisie 2035. Hierin wordt aangegeven hoe Defensie in dat jaar een technologisch hoogwaardige, informatiegestuurde, flexibele en schaalbare organisatie kan zijn die proactief op dreigingen kan reageren. Een krijgsmacht die kleinschalig en specialistisch, maar ook in groter verband samen met anderen kan optreden.
Omdat niet alles kan en niet alles tegelijk kan, moeten er keuzes worden gemaakt. Het visiedocument geeft daarom een overzicht van alle behoeften en de bijbehorende kosten. Op basis daarvan kunnen volgende kabinetten een afweging maken van gewenste zekerheden en te nemen risico’s en een slagvaardige strategie opstellen. Het document benadrukt dat langjarige politieke commitment, waarbij beleid en budget met elkaar in balans zijn, wenselijk is om de veranderingen te realiseren.
-
Vanaf 22 mei 2021 doet het luchtverdedigings- en commandofregat Zr.Ms. Evertsen mee aan de vaartocht van de UK Carrier Strike Group 21, onder leiding van het nieuwe Britse vliegkampschip HMS Queen Elizabeth. Dit is een van de grootste vlootverbanden in twintig jaar. Naast het vliegkampschip bestaat de strike group uit zeven Britse schepen, een Amerikaanse destroyer en een Britse onderzeeboot. De reis gaat door de Middellandse Zee, de Indische Oceaan en de internationale wateren van de Zuid-Chinese Zee naar keerpunt Japan. De Evertsen doet ook mee aan een patrouille door de Zwarte Zee.
Onderweg houdt het vlootverband vele oefeningen, zowel in eigen verband als in andere inter- en binationale verbanden. Behalve voor de luchtverdediging is de Evertsen verantwoordelijk voor het aansturen van de F-35s die vanaf het vliegkampschip opereren. Een belangrijk doel van de reis is tevens het aanhalen van de diplomatieke, veiligheids-, en economische banden met landen in de Indo-Pacifische regio. Covid-19 legt beperkingen op aan onder meer de havenbezoeken.
Op 5 december keert de Evertsen met de 180 bemanningsleden terug in de haven van Den Helder.
-
Op 30 juni 2021 wordt de eerste Nederlandse militaire (nano)satelliet, de BRIK II, door het Amerikaanse bedrijf Virgin Orbit in een baan om de aarde gebracht. Defensie betreedt hiermee het operationele domein van de ruimte. De Koninklijke Luchtmacht gebruikt de satelliet voor het verkrijgen van inlichtingen betreffende navigatie, communicatie en aardobservatie.
Het Delftse bedrijf Innovative Solutions in Space is de ontwerper en hoofdaannemer van de satelliet, die de grootte van een schoenendoos heeft. Het Koninklijke Nederlands Lucht- en Ruimtevaartcentrum heeft er nieuwe technologieën voor ontwikkeld. Daarnaast is er samenwerking met de Technische Universiteit Delft en internationaal met de University of Oslo.
De BRIK II is vernoemd naar het eerste vliegtuig voor de Luchtvaartafdeeling in Soesterberg in 1913, ‘de Brik’.
-
Op woensdag 7 juli rolt in Amerika de eerste van vier MQ-9 Reapers bestemd voor de Koninklijke Luchtmacht uit de fabriek van General Atomics Aeronautical Systems Inc. Nederland is daarmee het zesde NAVO-land dat de beschikking krijgt over dit op afstand bestuurde inlichtingensysteem (Remotely Piloted Aircraft System).
Het systeem bestaat uit vier toestellen, vier grondstations en communicatieapparatuur. De onbemande vliegtuigen zijn elf meter lang, hebben een spanwijdte van 20 meter en zijn inzetbaar op middelgrote hoogte (ca. 13 km). Zij hebben elk een eigen Ground Control Station (GCS), de eigenlijke ‘cockpit’ van de Reaper, van waaruit het toestel op afstand wordt bestuurd door een vlieger en sensor operator.
Drie van de vier toestellen zijn/worden getest en operationeel gereed gesteld op het vliegveld Heto op Curaçao. Daar ondersteunen zij tevens de Commandant Zeemacht Caribisch gebied en de Kustwacht Caribisch gebied bij het bestrijden van georganiseerde drugscriminaliteit. Het vierde toestel is direct naar de Vliegbasis Leeuwarden gegaan. Het personeel wordt door de Amerikaanse luchtmacht op Holloman Air Force Base in New Mexico opgeleid. De verwachting is dat het in 2018 heropgerichte 306 squadron in 2023 met vier Reapers operationeel is op Vliegbasis Leeuwarden.
In 2022 zijn versneld vier extra toestellen met grondstations besteld. In 2023 koopt Defensie munitie voor de Reapers. Het gaat om laser geleide GBU-bommen die nu al op de F-35 zitten en lucht-grond Hellfire-raketten waarmee ook de Apache is bewapend.
-
Op 14 augustus wordt Haïti getroffen door een zware aardbeving. Uit vele landen komt er hulp. Nederland stuurt het patrouilleschip Zr.Ms. Holland vanuit Curaçao naar het rampgebied. Het is beladen met voedsel, water, medicijnen en andere hulpgoederen. Aan boord zijn ook een NH90-helikopter en snelle vaartuigen. Naast de 75-koppige bemanning en enkele marechaussees gaan ook ruim 20 mariniers en genisten mee.
De Commandant der Zeemacht in het Caribisch gebied stuurt de militaire inzet van de noodhulp aan. De militairen houden zich vooral bezig met de distributie van levensmiddelen, hulpgoederen en medische spullen. De genisten maken wegen weer begaanbaar en maken terreinen geschikt als landings zones voor o.a. de NH90.
Na twee weken keert de Holland terug naar Curaçao. Volgens officiële tellingen zijn er 2.248 doden en 12.763 gewonden gevallen en worden 329 personen vermist. Duizenden mensen zijn dakloos geworden en de materiële schade in het rampgebied is groot.
-
Op 15 augustus 2021 valt de regering van Afghanistan en nemen de Taliban de macht over. De machtsovername komt veel sneller dan de meeste landen hebben verwacht. Ook de Nederlandse delegatie in Kabul en betrokkenen in Den Haag worden compleet verrast. Het ambassadeteam in Kabul moet zich in allerijl terugtrekken op het vliegveld Hamid Karzai International Airport. In de chaos trachten honderden Nederlanders, lokale stafleden, tolken en aanverwanten het vliegveld te bereiken om naar Nederland te komen. In een kort tijdsbestek, van 18 tot 26 augustus, slaagt Nederland er in zo’n 2500 mensen te evacueren. Zij worden naar Islamabad gevlogen en ongeveer 1600 mensen reizen vervolgens door naar Nederland.
Conform de motie-Belhaj c.s. van 18 augustus worden ook andere Afghanen die de Nederlandse overheid hebben bijgestaan (o.a. bewakers, judiciële medewerkers, koks, chauffeurs) geëvacueerd, evenals medewerkers van Nederlandse ontwikkelingsprojecten en mensenrechtenorganisaties, in het bijzonder verdedigers van vrouwenrechten, en (fixers van) journalisten.
Toch moet Nederland ook mensen die in aanmerking komen voor evacuatie in Kabul achterlaten. Inmiddels zijn in totaal ongeveer 3000 mensen uit Afghanistan, via andere landen, waaronder Pakistan, naar Nederland overgebracht. Nederland blijft zich inzetten ook de laatste paar honderd uit Afghanistan te krijgen.
-
In de vroege ochtend van 24 februari 2022 vallen Russische troepen vanuit de Krim, Belarus en het oosten van Rusland buurland Oekraïne binnen. Tegelijkertijd ontploffen er kruisraketten in de hoofdstad Kiev en andere Oekraïense steden. Deze, in de woorden van de Russische leider Vladimir Poetin, ‘speciale militaire operatie’ wordt internationaal breed veroordeeld – met name door de (landen van de) Europese Unie en de Verenigde Staten. Na het vastlopen van het offensief richting Kiev richtten de Russische troepen zich uitsluitend op de oostelijke en zuidoostelijke fronten.
De Verenigde Staten, de Europese Unie en de afzonderlijke lidstaten verklaren zich meteen solidair met Oekraïne. Zij steunen het land diplomatiek, financieel, economisch en militair. De inval noodzaakt de Europese Unie een eigen verantwoordelijkheid op deze terreinen te nemen en intensiever samen te werken. Op 21 maart accordeert de Europese Unie het Strategisch Kompas, een ambitieus actieplan voor een krachtiger veiligheids- en defensiebeleid tot 2030. Het moet de EU grotere strategische autonomie geven en is complementair aan de NAVO, die het fundament blijft van de collectieve defensie van haar leden.
Nederland zet ook grote stappen. Op 20 mei maakt het kabinet bekend dat het structureel € 5 miljard extra in Defensie gaat investeren. Daarmee gaat het Defensiebudget zo’n 40% omhoog ten opzichte van de begroting van 2022, om zo al in 2024 te voldoen aan de 2%-norm van de NAVO.
Nederland loopt in de voorhoede met wapenleveranties aan Oekraïne. Zo levert het tanks en pantservoertuigen, vuursteun- en luchtverdedigingssystemen, individuele wapens en waarnemingsmiddelen en nog veel meer. Daarnaast verzorgen tientallen Nederlandse instructeurs korte grootschalige basistrainingen van Oekraïense rekruten in het Verenigd Koninkrijk (Operatie Interflex). Tevens participeren tientallen Nederlandse militairen in de trainingsmissie van de Europese Unie (EUMAM). Bovendien levert Nederland een ongeveer 40-koppig forensisch en opsporingsteam, vooral afkomstig van de Koninklijke Marechaussee, dat op verzoek onderzoek van Oekraïne en onder de vlag van het Internationaal Strafhof bewijs verzamelt voor oorlogsmisdaden.
-
Na de Non-combat evacuation operation in Afghanistan in augustus 2021 verzorgt Defensie op verzoek van het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA) op verschillende locaties noodopvang van de evacués. Dat gebeurt onder meer in de Willem Lodewijk van Nassaukazerne in Zoutkamp (ongeveer 500 mensen), het Walaardt Sacrékamp in Huis ter Heide (420), het Marine Etablissement Amsterdam (250 tot 300) en legerplaats Harskamp in Ede (750). Een deel van deze evacués worden in september overgebracht naar Heumensoord bij Nijmegen waar met hulp van militairen paviljoens voor noodopvang zijn gebouwd.
Sinds de Russische inval in Oekraïne helpt Defensie ook bij de noodopvang van vluchtelingen uit dat land. Zij verblijven eveneens in eerste instantie in een van de bovengenoemde locaties. In september 2022 bouwen 30 genisten en leden van de Nationale Reserve in 9 dagen een noodopvang voor 500 tot 700 personen op het Defensieterrein in de Marnewaard.
Naast het bieden van onderdak, stelt Defensie ook onder meer 3.500 gewone bedden en 1.500 veldbedden beschikbaar voor andere noodopvanglocaties in het land.
-
Op 15 april 2023 breken in de Soedanese hoofdstad Khartoum zware gevechten uit tussen het regeringsleger en milities. Ook buiten de hoofdstad wordt op verschillende plaatsen gevochten. Defensie voert vanaf 24 april vanaf Aqaba in Jordanië negen evacuatievluchten uit met 2 C-130 Hercules-transportvliegtuigen. In totaal evacueren zij 85 Nederlanders en 130 burgers uit andere, vooral Europese landen. 75 Nederlanders kunnen meevliegen met vliegtuigen uit andere Europese landen.
De evacuatie wordt ter plaatse uitgevoerd door Nederlandse mariniers. Snelle Consulair Ondersteuningsteams van Buitenlandse Zaken wachten de passagiers op in Jordanië en Djibouti. Dit zijn speciale teams om wereldwijd Nederlanders in noodsituaties te helpen. Verder zijn een medisch team van Defensie en een team van de Brigade Speciale Beveiligingsopdrachten van de marechaussee bij de evacuatie betrokken.
-
