Collectie uitgelicht! Werving in beeld
“De toekomst van allen, in Indië zoowel als in Nederland, ligt ook in Uw handen. Houdt het oog gericht op morgen en geeft u daarom heden op voor het Vrouwenkorps van het Koninklijk Nederlandsch-Indisch Leger.”
Bovenstaande aanmoedigende woorden staan afgedrukt in een wervingsbrochure uit 1944. Het boekje is bedoeld om vrouwen te informeren over het Vrouwenkorps van het Koninklijk Nederlands-Indisch Leger, het VK-KNIL. Het korps is net opgericht en de werving is in volle gang.
De bevrijding van Nederlands-Indië is een gedeelde verantwoordelijkheid, aldus de brochure. Vrouwen worden op het hart gedrukt dat zij hiervoor van essentieel belang zijn. Op de achterzijde van het informatieboekje wordt het belang van deze opdracht nog maar eens extra benadrukt.
Unieke primaire bronnen
Over de ontstaansgeschiedenis van het VK-KNIL zijn niet veel primaire bronnen bewaard gebleven. De wervingsbrochure is hier een mooie uitzondering op. Dit archiefstuk is onderdeel van een verzameling bronnen over de eerste jaren van het VK-KNIL en is terug te vinden in de thematische collectie "Nederlands-Indië contra Japan" van het NIMH. Daarnaast bevat de collectie unieke gevechtsverslagen over de verdediging van Nederlands-Indië tegen de Japanse invasie en egodocumenten van militairen die de oorlogsjaren in Japans krijgsgevangenschap doorgebracht hebben. De collectie is samengesteld als onderzoeksarchief voor het gelijknamige stafwerk Nederlands-Indië, dat in opdracht van generaal Simon Spoor door de Krijgsgeschiedkundige Sectie van het Hoofdkwartier van de Generale Staf KNIL is uitgevoerd tussen 1949 en 1961.
Wat vertellen de bronnen?
De stukken geven een interessant beeld van de werving, training en de rol die vrouwen bij het VK-KNIL gaan vervullen. De luitenant-gouverneur-generaal van voormalig Nederlands-Indië, dr. Hubertus van Mook, schrijft bijvoorbeeld dat het nieuw opgerichte vrouwenkorps “(…) ten doel heeft mede te werken aan de voorbereiding van de terugkeer naar Nederlandsch-Indië en na de bevrijding van Nederlandsch-Indië grondgebied aldaar dienst te doen in administratie, medische en hygienische- en voorzoaals zulks noodig zal blijken ook in andere functies (…)”.
Niet elke vrouw kan zich zomaar aanmelden. De wervingsbrochure die bewaard is gebleven in deze collectie laat zien dat VK-KNIL’sters aan een aantal eisen moeten voldoen. Geïnteresseerden moeten tussen de 18 en 45 jaar oud zijn, toegewijd zijn en “goed zedelijk gedrag” bezitten. Op basis van deze criteria wordt een selecte groep vrouwen in Nederland gerekruteerd, uitgerust en vervolgens uitgezonden. Van hen wordt verwacht de training en opleiding met succes af te ronden. Ongeschoolde krachten worden in Nederlands-Indië gerekruteerd, dat is goedkoper. De investering is te groot om hen naar Nederland af te laten reizen, daar uit te laten rusten en ze vervolgens weer naar de kolonie te sturen.
Een juiste opleiding is noodzakelijk voor de aspirant-VK-KNIL’sters. Dankzij de roosters van de militaire training van het VK-KNIL weten we hoe de dagen van de rekruten eruit zien. Het is hard werken. Elke vrouw begint met een algemene militaire vooropleiding, de “basis training”. Deze opleiding duurt zes weken. Hier wordt het kaf van het koren gescheiden: vrouwen die de opleiding niet aan kunnen hoeven dan ook niet uitgezonden te worden. Het tweede deel van de training beslaat inhoudelijke vakken zoals Maleis, EHBO en krijgstucht. Zes maanden lang worden deze middag- en avondcursussen wekelijks gevolgd. Ter afsluiting moet elke rekruut een speciale vakinhoudelijke training volgen, gericht op het toekomstig specialisme. Het gaat om functies zoals kok, kader, officier of telefoniste.
Zelf raadplegen
Dankzij de wervingsbrochure en de roosters leren we iets over de motivatie en de opleiding van deze vrouwen. Maar er is nog meer te ontdekken over hun levens. De collectie is zelf te raadplegen via Archieven.nl onder toegang 508, inventarisnummer 1134.
Door Justin Ouwehand
