De Bataafs-Franse tijd 1795-1813
Zoekt u informatie over Nederlandse militairen in Bataafs-Franse dienst? Deze onderzoekshulp biedt u een stappenplan voor het vinden van een militaire voorouder en geeft een overzicht van onze bronnen met betrekking tot deze periode.
Vanaf 1795 ondergaat Nederland een paar naamsveranderingen. Als de Bataafse Republiek, en vanaf 1806 als Koninkrijk Holland, verkeert het land onder Franse invloedssferen. Voor het eerst wordt de dienstplicht ingevoerd. Tienduizenden Nederlanders dienen hierdoor in de legers van deze nieuwe staten. In 1810 wordt het Koninkrijk Holland ingelijfd door Frankrijk en vechten de militairen voortaan in de keizerlijke legers van Napoleon.
Met deze onderzoekshulp vindt u bronnen over de Bataafs-Franse tijd, zowel in onze archieven en collecties als in andere relevante archiefinstellingen. De bronnen van het NIMH bestaan uit:
- Archieven, te vinden op Archieven.nl.
- Beeldmateriaal, te vinden in de beeldbank.
- Publicaties over militaire geschiedenis, te vinden in onze bibliotheek.
Stamboeken
Het NIMH beheert geen personeelsgegevens van Nederlandse militairen. Deze gegevens (lengte, leeftijd, geboorteplaats, beroep, signalement, godsdienst, burgerlijke staat) vindt u in stamboeken. In het stamboek vindt u ook de staat van dienst. Dit is een persoonsdossier waarin van elke Nederlandse militair de datum van indiensttreding, bevordering, overplaatsing, ontslag en eventueel pensioen, eventuele krijgsverrichtingen, opgelopen verwondingen en aan hem of haar uitgereikte onderscheidingen worden vermeld. Deze onderzoekshulp biedt u een stappenplan voor het vinden van deze stamboeken in andere archiefinstellingen.
Archieven en collecties
Wel bevinden zich in onze archieven persoonsgebonden stukken, bijvoorbeeld egodocumenten, rapporten, verslagen en correspondentie. Onze archieven uit deze tijd zijn omvangrijk en niet thematisch gebundeld. Dit kan het lastig maken om hierin te zoeken naar een specifiek onderwerp of periode. Op deze pagina maken we u daarom wegwijs in deze archieven en collecties.
De stamboeken kunt u op twee plekken vinden:
Bataafse Republiek en Koninkrijk Holland 1795-1810
De stamboeken van Nederlandse militairen in dienst tussen 1795 en 1810 bevinden zich in het Nationaal Archief. Raadpleeg voor het opvragen hiervan de zoekhulp.
Legers van Napoleon 1810-1813
Na de inlijving van Nederland in het Franse keizerrijk treden Nederlanders in dienst van het Franse leger. Zij gaan bijvoorbeeld met Napoleon mee op veldtocht naar Rusland. De stamboeken van Nederlandse militairen in de legers van Napoleon bevinden zich in Frankrijk, in de Service Historique de la Défense (SHD). Het NIMH heeft op basis van deze stamboeken een database gevormd met een register van Nederlandse militairen in het leger van Napoleon. Deze is online doorzoekbaar en bevat:
- Vrijwel alle registers van het landleger uit de Napoleontische tijd.
- Ruim 59.000 inschrijvingen.
- Militairen die zijn geboren in het gebied dat nu tot Nederland behoort.
- Militairen uit Limburg en Zeeuws-Vlaanderen uit de periode 1797-1814.
- Militairen uit de rest van ‘Nederland’ uit de periode 1810-1814.
Deze database bevat geen verdere informatie uit de stamboeken, hiervoor moet u zoeken op de website van de SHD. Raadpleeg het stappenplan hieronder voor informatie hoe u hiernaar kunt zoeken.
- Ga naar de database Nederlandse Militairen in het leger van Napoleon.
- Probeer de naam, voorletters en geboortedatum van uw voorouder te vinden.
- Schrijf de eenheid, stamboeknummer en Inv.nr.SHD op.
Bijvoorbeeld: Willem Smit:
Eenheid: 126e régiment d’infanterie de ligne
Stamboeknummer: 775
Inv.nr.SHD: 21Yc 877 - Ga naar de website van Service Historique de la Défense in Vincennes.
- Kies 'Faire une recherche dans les instruments de recherche'.
- Zoek rechts onderin op 'Unité' (de eenheid die u in de databank heeft gevonden).
- Zoek bij 'Résultats' in de kolom 'Cote' de eerder gevonden SHD-code.
- Klik op 'Consulter'.
- Kies 'Consulter les images'. Er verschijnen scans (pagina's) van het stamboek. Op iedere pagina staat in de 1e kolom het stamboeknummer en achternaam.
- Klik onderaan de pagina in het midden op de pijl. Er verschijnt een overzicht van pagina's.
- Scroll door de pagina's om het juiste stamboeknummer te vinden.
- Kies desgewenst voor downloaden ('Téléchargement') of printen ('Imprimer') van de pagina.
Waterloo
Nederlandse militairen vechten ook mee in de Slag bij Waterloo in 1815, waar Napoleon definitief wordt verslagen door een coalitie van Britse, Nederlandse en Duitse troepen. De Nederlandse militairen die meevechten (in Nederlandse dienst dus) krijgen hierna een financiële beloning, de Waterloogratificatie. Het archief van het Fonds ter aanmoediging en ondersteuning van de Gewapende Dienst in de Nederlanden, dat deze beloning uitdeelt, bevindt zich in het Stadsarchief Amsterdam en is daar met een index te doorzoeken.
Zoektips
- Zoeken op naam werkt het best. Gebruik het $-teken vóór een zoekterm om alle woordvariaties te vinden (‘$Keizer’ levert ook treffers als ‘Keijzer’ en ‘Keyzer’).
- Bedenk dat namen vaak verfranst zijn (Jan wordt Jean en Piet wordt Pierre).
- Zoeken op geboortedatum of geboorteplaats is minder betrouwbaar, omdat de geregistreerde of de registrator daarin nogal eens onduidelijk is geweest. Veelal zijn militairen niet met hun plaats van herkomst, maar met hun kanton, arrondissement of zelfs departement ingeschreven. In enkele gevallen staat er slechts ‘Hollande’.
Onze archiefstukken uit de Bataafs-Franse tijd bevinden zich vooral in twee grote collecties: 057 Losse Stukken en 511 Handschriften. Hierin vindt u voornamelijk persoonsgerelateerde stukken zoals dagboeken, brieven, aantekeningen en verslagen over bepaalde historische gebeurtenissen, bijvoorbeeld de Zeeslag bij Camperduin (1797).
Omdat deze collecties niet thematisch zijn gebundeld zijn de inventarissen voorzien van zoektermen. U kunt via deze termen een selectie maken van relevante archiefstukken. Voor de Bataafs-Franse tijd kunt u het beste gebruik maken van de volgende zoektermen voor een algemene zoekslag in onze archieven:
U kunt ook uw eigen zoekterm bedenken.
De archieven waarin deze term in de inventaris voorkomt worden automatisch geselecteerd. Per collectie verschijnt vervolgens een nieuw kopje: ‘gevonden resultaat’. Onder het uitklapmenu ‘bekijk gevonden archiefstukken’ kunt u zien in welke inventarisbeschrijvingen de term voorkomt.
Beeldmateriaal
In de archiefcollecties zijn tekeningen en brochures te vinden. Het NIMH beheert ook enkele prenten uit deze tijd die u digitaal kunt bekijken en downloaden. U vindt ze in onze beeldbank. Om beelden te downloaden klikt u op de witte pijl in de linker kolom, naast de beschrijving.
Afspraak studiezaal
U kunt archiefstukken die niet digitaal beschikbaar zijn inzien in onze studiezaal. Maak hiervoor een afspraak via e-mail of per telefoon. Vermeld hierbij de collectie- en bijbehorende inventarisnummers. Vraag de publicaties die u wilt inzien minstens 5 werkdagen van tevoren op.
Zoektips
- In de collecties wordt de oude spelling van plaats- en persoonsnamen gebruikt, evenals de oude benaming van plaatsen ( bijvoorbeeld Camperduin/Kamperduin).
- Gebruik het $-teken vóór een zoekterm om alle woordvariaties te vinden.
Het kan zijn dat de militair die u zoekt niet is opgenomen in de databases, deze zijn helaas niet 100% volledig. De stamboeken van het 146e en 147e Regiment Infanterie van Linie ontbreken bijvoorbeeld, deze zijn bij een brand in de Pruisische legerplaats Wesel verloren gegaan.
Zoekt u een Nederlandse militair in de legers van Napoleon waarvan de stamboeken online niet te vinden zijn? Neem dan contact op met:
Service historique de la Défence (SHD)
Château de Vincennes
Avenue de Paris
94306 Vincennes Cedex
Frankrijk
www.servicehistorique.sga.defence.gouv.fr
Contact
Heeft u niet gevonden wat u zocht? Of heeft u vragen over de Bataafs-Franse dienst of een militaire voorouder waar u via de archieven geen antwoord op kunt vinden? Neem dan telefonisch of per e-mail contact met ons op, wij helpen u graag verder.
Mail: informatievragennimh@mindef.nl
Bel: 088-9516622
